بدهی مرده بعد از مرگش به عهده چه کسی است؟ - سیکانیوز

بعد از مرگ یک فرد، وراث حق تقسیم مال را ندارند مگر این که به وصیت میت عمل گردد و اگر میت به شخصی بدهکار باشد باید بدهی او پرداخت گردد.

بدهی مرده حق الناس است

وصیت میت جزء دیون است، اگر میت بدهکار است اول باید بدهکاری او را تسویه نمایند بعد به تقسیم ارث بپردازند، در روایات است که خیلی از مردم در عالم برزخ گرفتار حق الناس هستند.

آیات 11 و 12 سوره مبارکه نساء، آیاتی است که باید به آن ها عمل گردد؛ خداوند در آیه 12 سوره نسا می فرماید:

• یُوصِینَ بِهَا أَوْ دَیْنٍ؛ پس از انجام وصیتى که بدان سفارش نموده اند یا دِینى که باید استثنا گردد
• تُوصُونَ بِهَا أَوْ دَیْنٍ؛ پس از انجام وصیتى که بدان سفارش نموده اید یا دِینى که باید استثنا گردد
• یُوصَى بِهَآ أَوْ دَیْنٍ؛ پس از انجام وصیتى که بدان سفارش شده یا دِینى که باید استثنا گردد

این موضوع را تکرار می نماید. تکرار این عبارات در این آیات به این معناست که بدهکاری میت حق الناس است و وارث ها اول باید بدهکاری میت را بدهند.

انتقال بدهی مرده به وراث

آیا بدهی میت بعد از مرگ منتقل به وارث می گردد، یا منتقل به طلب کار می گردد و یا بر همان مال میت باقی می ماند و انتقال معنایی ندارد؟

سه نگاه و سه نظریه در این رابطه وجود دارد.

• بعضی فقها می گویند به تبع این که بعد از مرگ مال میت به وارث می رسد بدهی نیز به وارث منتقل می گردد و به تبع آن که بر مال میت تصرف ندارند، دخل و تصرف در آن حرام است مگر آن که بدهی میت را بپردازند و به وصیتی که میت برای یک سوم از مال خود نموده است عمل نمایند بعد اموال را تقسیم نمایند. این یعنی بدهی میت به ورثه منتقل میگردد اما باید آن را از اموال موروثه پرداخت کند.
• بعضی دیگر می گویند مبلغ بدهی به طلب کار منتقل می گردد و طلبکار متاعاً در ماترکه میت شریک است و وراث موظف هستند اول این شراکت را حل نموده و بدهی میت را پرداخت نمایند و بعد به تقسیم مال بپردازند.
• قول سوم که از آیات و روایات هم همین نظر برداشت می گردد این است که میتی که بدهکار است آن مبلغ بر مال میت باقی می ماند و منتقل نمی گردد. بر اساس این نظریه، اگر میت مقداری پول در دست کسی دارد و آن شخص می داند که میت به شخصی دیگر بدهکار است و اگر آن پول را به وراث بدهد ممکن است وراث آن را خورده و بدهی میت را پرداخت ننمایند و میت بد وارث است بین فقها مشهور است که اگر پولی که در دست شخص است از بدهی بیشتر است بر او واجب کفایی است که بدهی میت را بدهد و اگر می داند که میت کمتر از مقدار پولی که در دست اوست بدهکار است و می داند که اگر پول را به وراث بدهد آن را می خورند بر او واجب است که خودش بدهی میت را بدهد. دلیل این کار نهی ازمنکر است، چون اگر این پول را به وراث بدهد، وراث آن را می خورند که منکر است و نهی ازمنکر واجب است، لذا حق ندارد پول را به وراث داده و باید بدهی میت را بدهد.

اگر آن شخص معتقد باشد که بدهی میت به وارث و طلبکار منتقل نمی گردد و در مال میت می ماند می گویند که واجب است که این کار را انجام دهد و اگر آن شخص معتقد است که بدهی به وراث منتقل می گردد باید پول را به وراث برگرداند.

بدهی مرده در روایات

چندین روایت داریم که نقل می نمایند، پیامبر اکرم (ص) بر میتی که بدهکار بود نماز نمی خواند. در روایت است زمانی که جنازه ای را می آوردند که پیامبر اکرم (ص) بر آن نماز بخواند، اول سؤالی که پیامبر اکرم (ص) می پرسید این بود که می فرمود: آیا این مرده شما به کسی بدهکار است؟ حق الناسی به گردن دارد یا ندارد؟ اگر می گفتند بدهکار است، رسول خدا (ص) بر او نماز نمی خواند و می فرمود شما خودتان بر او نماز بخوانید.

همچنین، در روایت دیگر است که شخصی می گوید در مجلس پیامبر اکرم (ص) بودیم جنازه ای را آوردند و از رسول خدا (ص) خواستند که بر جنازه میت آن ها نماز بخواند، رسول خدا (ص) پرسید آیا بدهکار است، گفتند بله این میت دو درهم بدهکار است. رسول خدا (ص) گفت من بر جنازه میتی که بدهکار باشد نماز نمی خوانم. امیرالمؤمنین علی (ع) بلند شد و گفت: یا رسول الله (ص) من تضمین می کنم که بدهی میت را بدهم، بعد رسول خدا (ص) بر جنازه آن میت نماز خواندند.

جابر بن عبدالله انصاری که بیش از 100 سال عمر نموده و هفت معصوم تا زمان امام باقر(ع) را درک کرد، می گوید: شیوه پیامبر اکرم (ص) این بود که بر کسی که حق الناس بر گردن او بود و بدهکار بود نماز نمی خواند.

بدهی مرده حتی اگر شهید شده باشد

در رابطه با شهدا با این که شهید مقام بالایی دارد و این همه نعمت که ما داریم، نعمت آزادی، امنیت و اقتداری که داریم به واسطه خون شهدا است، روایت داریم که شهید قطره خونش به زمین می رسد خداوند تمام گناهان او را می بخشد مگر گناهان حق الناسی او را که این روایات نشان دهنده اهمیت حق الناس در اسلام است.

در روایت آمده است که اصحاب گفتند ما نشسته بودیم حال پیامبر اکرم (ص) منقلب شد، گفت: چیز مهمی نازل شد، ما به خودمان اجازه ندادیم از پیامبر اکرم (ص) سؤال کنیم، فردای آن روز سؤال کردیم چه چیزی بر شما نازل شد پیامبر اکرم (ص) فرمود: به آن خدایی که جان من در دست اوست، اگر یک شخصی در راه خدا کشته گردد دوباره زنده شده و دوباره کشته شده و شهید راه خداوند گردد اما بدهکار باشد خداوند به عنوان حق الناس جلوی او را می گیرد.

تکلیف بدهی به طلبکار مرده

اگر شخصی مبلغی را سال ها قبل به دیگری قرض داده ولی فراموش کند که باز پس بگیرد و از جهان برود بدهکار باید مبلغ مزبور را با احتساب تورم متوسط اجناس به ورثه آن مرحوم تحویل دهد

تقدم حق الناس بر حق الله در بدهی مرده

اگر شخصی بمیرد ولی مقداری پول از او بجا مانده بسیار کم باشد و نتوان با آن هم بدهی هایش را که عنوان حق الناس دارد داد و هم زکات و خمس را که جنبه حق الله دارد احتیاط آن است که حق الناس مقدم بر حق الله است.