شناسایی کتیبه ای با شعر فارسی در محراب مسجدی در شهر دربند روسیه - سیکانیوز

مرتضی رضوانفر، عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری درباره کتیبه ای مزین به شعر فارسی که در محراب کلیسا مسجد در شهر دربند روسیه نگاشته شده، گفت: این مسجد اکنون به دو نام کلیسا مسجد و مسجد توبه نامیده می گردد و از مهمترین خصوصیات آن، استفاده از شعر فارسی در محراب آن است. شاید مسجدی در ایران نباشد که شعر فارسی در محراب داشته باشد، اما در شهر دربند، دو مسجد توبه (کلیسا مسجد) و شاه عباس دارای شعر فارسی در محراب است. شعر محراب مسجد توبه، از سوزنی سمرقندی برای توبه از گذشته خویش به این توضیح است: چار چیز آورده ام یا رب (شاها) که در گنج تو نیست/ نیستی و حاجت و عذر و گناه آورده ام

او ادامه داد: کلیسا مسجد احتمالا از معدود مساجد دنیا است که مدتی به کلیسا تبدیل شده و نامی دوگانه یافته است. در 22 ژوئن سال 1806 میلادی، ارتش روسیه وارد شهر دربند شد. شهر دربند از جمله شهرهای مهمی است که به واسطه عهدنامه گلستان از ایران جدا شده است و اکنون قدیمی ترین و تنها شهر شیعه نشین روسیه است. کادر افسران در ارگ نارین قلعه و در بعضی از خانه های مردم شهر اسکان داده شدند. به علت نبود کلیسا در شهر برای انجام آیین های مذهبی برای ارتش، در محل استقرار ارتش از محراب سیار استفاده کردند.

این پژوهشگر اضافه نمود: در سال 1823 ضمن بازدید فرمانده منطقه قفقاز از شهر، افسران موضوع ساخت کلیسا را برای وی طرح کردند. به دستور او، ساختمان مسجد به کلیسای جرجیس تبدیل شد اما تغییرات چندانی در معماری آن اعمال نشد و تنها صلیبی بالای گنبد نصب شد. بیش از 40 سال بعد ساختمان مسجد به مسلمانان بازگردانده شد اما دوباره سال 1936 در دوره دین ستیزی به موزه تبدیل شد و نهایتا در 1994 میلادی، مسجد از نو افتتاح شد که البته در بازسازی مسجد گنبد آن حذف شد.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری گفت: همانطور که از تابلو روی دیوار مسجد معین است، این مسجد جز پرونده ثبت دنیای شهر دربند در یونسکو است.